Πέτερ Φέλλερ - Περιγραφή

Diablog.eu (ελληνικά)    ΑΠΟΨΗ (ελληνικά)    Κείμενο της έκθεσης    πρόσκληση

<<< πίσω

Παράθυρο σε απέραντους κόσμους
Μία επίσκεψη στο ατελιέ του
βερολινέζου ζωγράφου

Πέτερ Φέλλερ

Αρν Στρόμαϊερ

Πρέπει κανείς να είναι ευρηματικός, εάν θέλει να επισκεφθεί το ζωγράφο Πέτερ Φέλλερ στο ατελιέ του στη Λυτσοβστράσσε στο Βερολίνο. Γιατί πίσω από την τεράστια πρόσοψη ενός σπιτιού του τέλους του 19ου αιώνα, του οποίου η είσοδος περιστοιχίζεται από ένα μπαρ και ένα ταϊλανδέζικο εστιατόριο, δεν υποπτεύεται κανείς το δημιουργικό βασίλειο ενός καλλιτέχνη. Μετά το δεύτερο αίθριο εισέρχεται κανείς σε μία αυλή, ή μάλλον σε ένα μικρό ειδύλλιο εσωτερικής αυλής. Ένας τοίχος από κόκκινο τούβλο, ήδη φαγωμένος από το χρόνο, χαλκοπράσινος, και έτσι ακόμα πιο ειδυλλιακός, περιβάλλει το τετράγωνο από δύο μεριές. Μεγάλες στάμνες, οι λεγόμενοι κρητικοί πίθοι, φαίνεται να έχουν τοποθετηθεί τυχαία και άσκοπα στον τοίχο, μαρτυρώντας έτσι το διακριτικό χέρι του νοικοκύρη.

Το ατελιέ του Φέλλερ, ένα μακρόστενο κτίσμα σαν φάμπρικα από τούβλα με ψηλή βιομηχανική καμινάδα, οριοθετεί την αυλή στα δεξιά και αποτελεί ένα αξιοπερίεργο από μόνο του. Πριν κάνει την εμφάνισή του το αυτοκίνητο, ήταν το σιδηρουργείο του ξακουστού εμπορικού καταστήματος Βέρτχαϊμ, όπου πεταλώνονταν τα άλογα της επιχείρησης. Παραμένουν ακόμα τα στηρίγματα στην εξωτερική πλευρά του τοίχου, όπου περίμεναν δεμένα να τους καρφώσουν τα πυρωμένα πέταλα. Έτσι εξηγείται και η καπνοδόχος. Τότε, όταν τα σφυριά πέφτανε με ορμή πάνω στα αμόνια, το σίδερο πύρωνε στη φωτιά και ο χώρος μύριζε καμμένο από τις οπλές των αλόγων, δεν υπήρχαν μπροστά από την αυλή οι πολυκατοικίες - η Λυτσοβστράσσε είχε μία τελείως διαφορετική όψη.

Ο Φέλλερ και η σύζυγός του Κλάουντια, η οποία διαχειρίζεται την πώληση των έργων του ζωγράφου μέσω δικής της επιχείρησης, αναγκάστηκαν να ψάξουν αρκετά μέχρι να βρουν αυτή την κειμηλιακή πίσω αυλή, που στη συνέχεια έχτισαν και διαμόρφωσαν σύμφωνα με το δικό τους γούστο. Το ατελιέ αυτό παρέχει στον καλλιτέχνη το ανεκτίμητο πλεονέκτημα μιας απομονωμένης και γαλήνιας όασης στην καρδιά του παλλόμενου κοσμοπολίτικου Βερολίνου - αναγκαία προϋπόθεση νέων ιδεών για τους πίνακές του. Διότι ο Φέλλερ δεν είναι ο άνθρωπος που διαλαλεί το έργο του στο χώρο της τέχνης. Επιπλέον παραμένει μάλλον συγκρατημένος μπροστά σε αυτά τα φιλάρεσκα πανηγύρια. Προτιμά τη δημιουργική οπισθοχώρηση, ώστε μετά, όταν το έργο θα έχει ολοκληρωθεί, να εμφανιστεί μπροστά στο κοινό του, το οποίο αντιδρά και πάλι έκπληκτα και ενθουσιασμένα, αναγνωρίζοντας, ότι η αφηρημένη εικαστική γλώσσα του Φέλλερ είναι απέραντη και προφανώς ανεξάντλητη. Στην ερώτηση του πώς το καταφέρνει, χωρίς να επαναλαμβάνεται, απαντά: «Ούτε εγώ μπορώ να το εξηγήσω ακριβώς. Αλλά πιστεύω, ότι κάθε έργο γεννά από μόνο του πάντα άλλα. Είναι μία διαδικασία χωρίς τέλος. Εγώ πάντως δεν φοβάμαι ότι η φαντασία μου θα στερέψει.» Ο Φέλλερ, γεννηθείς το 1945 και μεγαλωμένος στο Κένιγκσμπαχ, σπούδασε στην Σχολή Καλλιτεχνικού Σχεδίου του Πφόρτσχαϊμ και στην Ακαδημία των Τεχνών του Βερολίνου. Έχει ήδη εκθέσει τα έργα του σχεδόν σε όλο τον κόσμο, γεγονός που αποδεικνύει την ελκυστικότητα της δουλειάς του. Συνεπώς ανήκει στους διακεκριμένους της χώρας του.

Δεν είναι εύκολο να περιγράψει κανείς την εικαστική γλώσσα του Φέλλερ. Οι ειδικοί της τέχνης διαφωνούν για το πού μπορεί να καταχωρηθεί το έργο του. Φαίνεται να ξεφεύγει όλων των βιαστικών προσπαθειών ταξινόμησης και αντιστέκεται σε κάθε σχολαστική κατάταξη. Υπάρχει όμως ένα βασικό χαρακτηριστικό, σχεδόν ένας νόμος στο έργο του, το οποίο επιστρέφει ξανά και ξανά, και τον οποίο ένας ιστορικός της τέχνης χαρακτήρισε ως εξής: «Ο στόχος των συνθετικών του κανόνων είναι η δημιουργία της αισθητικής τάξης μέσα από την τάξη και την αταξία.» Πράγματι - αυτό έιναι το βασικό θέμα της ζωής του: η διαμόρφωση άκρως αντιθετικών ζευγών, για τα οποία υπάρχουν πολλά συμβολικά ονόματα: σαφώς διαπλαστικό, εποικοδομητικό πνέυμα - δύναμη της πρωταρχικής φύσης, διανόηση - συναίσθημα, λογική - μυστικισμός, έλλογο - άλογο, συνειδητό - ασυνείδητο, συμφωνία - παραφωνία. Η πόλωση αυτή εμφανίζεται στους πίνακες ως αντίθεση μεταξύ γεωμετρικών σχημάτων και του αμόρφου, αιχμηρώς περιγραμμένων γωνιών και του νεφελώδους-ομιχλώδους, σταθερότητας και ρέουσας διάχυσης, ακινησίας και άκρας ζωηρότητας. Ο Φελλερ συνωστίζει και στοιβάζει αυτούς του πόλους πάντα με υπερβολική πυκνότητα, με αποτέλεσμα να υπερκαλύπτονται και να οδηγούν σε ισχυρότατη ένταση και βάθος.

 

 

 

Τελικά όμως - ενάντια σε κάθε αντιφατικότητα των επιμέρους στοιχείων και όλων των ηφαιστειακών εκρήξεων - υπερισχύει σε αυτές τις σχολαστικά επεξεργασμένες εικαστικές κατασκευές η αρμονική αρχή, αυτή καθαυτή η αισθητική τάξη, ένας συχνά αυστηρός εικαστικός κόσμος σουρρεαλιστικής ζωηρότητας και δυναμισμού. Ο Φέλλερ δημιουργεί έναν κόσμο αρχιτεκτονικά θελκτικών φαντασιών, γεμάτων με διαχρονικά σύμβολα και προοπτικές σε άλλους απέραντους κόσμους, μυστήριους, γοητευτικούς και τελικά μη προσβατούς στην κατανόηση - εικόνες, στην ασάφεια των οποίων μπορεί κανείς να χαθεί. Η επίδραση των μορφών αυτών πηγάζει βέβαια και από τον υποβλητικό χρωματικό συμβολισμό τους.

 

Ο ίδιος ο Φέλλερ δεν συμπαθέι τέτοιες θεωρητικοποιήσεις. «Κάθε μέρα εφευρίσκω εκ νέου πώς ανακατεύω τα χρώματα» λέει, υποδεικνύοντας ότι η τέχνη του δεν είναι παρά ένα κομμάτι ζωής, τίποτα παραπάνω και τίποτα λιγότερο. Θέλει απλά να κάνει τη δουλειά του έτσι όπως την αντιλαμβάνεται αυτός και τίποτα περισσότερο. Το γεγονός ότι μπορεί μέσα σε αυτό το ιδιόμορφο περιβάλλον να παρουσιάζει τους πίνακές του, τόσο μέσα στο ατελιέ του όσο και έξω στην αυλή στον τοίχο με τα τούβλα, το θεωρεί επιπλέον τύχη. Όπως επίσης και το ότι το «παλιό σιδηρουργείο» του βρίσκεται μετά την επανένωση της Γερμανίας πλέον στο κέντρο του κοσμοπολίτικου Βερολίνου - ακριβώς δίπλα στους νέους ναούς της εξουσίας, του εμπορίου και της λάμψης, δίπλα σε κόσμους δηλαδή, τους οποίους ο ίδιος μεν δεν αποζητά, αλλά που του ασκούν μεγάλη γοητεία και που κάπου του είναι απαραίτητοι για την επιτυχία.

      

Και έτσι απουσιάζει ακόμα μία προσπάθεια ερμηνείας της τέχνης του Πέτερ Φέλλερ ως προς τα «ελληνικά στοιχεία». Άν το προσπαθούσε κανείς, δεν θα έπρεπε να λείπουν οι έννοιες μύθος, μουσική και φως. Γιατί η παρουσία και των τριών είναι πολύ έντονη στο έργο του. Η μυθική σκέψη - η ζωή ως κυκλική επανάληψη - είναι ένα κομμάτι της καλλιτεχνικής του φύσης. Μυθικά σύμβολα όπως το καράβι, ο σταυρός και το πουλί (ο φοίνικας), αλλά και η Ατλαντίδα, ο Μίνωας και η Μητρόπολη εμφανίζονται ξανά και ξανά στην εικαστική του γλώσσα. Και τελικά η πολωτική αντίθεση του απολλώνιου με το διονυσιακό είναι πρωταρχικό του στοιχείο. Το γεγονός ότι το ένα δεν αποκλείει εχθρικά το άλλο, αλλά το ένα ανήκει στο άλλο και το συμπληρώνει, αποτελεί το θετικό και ελπιδοφόρο στοιχείο του έργου του Φέλλερ.

Η μουσική είναι ο μόνιμος συνοδός της δημιουργίας του. Πλησιάζοντας στο σπίτι του στην Κρήτη, «αντηχούν» ήδη από μακριά παράξενες βυζαντινές, ορθόδοξες μελωδίες, οι οποίες είναι η αδυναμία του. Το ερώτημα του πώς αυτοί οι ακουστικοί κόσμοι και οι ακουστικές δομές απεικονίζονται στα έργα του, θα ήταν ένα θέμα από μόνο του. Η μοναδικότητα του φωτός της Ελλάδας περιγράφεται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, και ιδιαίτερα μέσα από τα τραγούδια. Όταν πριν από χρόνια ρωτήθηκε ο ανατολικογερμανός ζωγράφος Βόλφγκανγκ Τύμπκε ως προς ποια είναι η μεγαλύτερή του επιθυμία, που θα ήθελε να πραγματοποιήσει, απάντησε: «Να δω και να βιώσω μία φορά το φως της Ελλάδας.» Απ’ό,τι φαίνεται, ο Πέτερ Φέλλερ γνωρίζει όπως πολλοί λίγοι το μυστικό αυτού του φωτός .

(Ως προς τον συγγραφέα: Ο Αρν Στρόμαϊερ (1942) είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας και εργάζεται ως πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα «Οι ειδήσεις της Βρέμης» („Bremer Nachrichten”). Έχει γράψει αρκετά βιβλία για πολιτικά και ιστορικά θέματα όπως και ταξιδιωτικούς οδηγούς για την Ελλάδα και την Κρήτη.)

Μετάφραση από τα γερμανικά: Κορίννα Σταθάκου

 

περισσότερες πληροφορίες στα 

  γερμανικά       αγγλικά

 

< top>